تاریخچه ی تجارت بین المللی و داخلی در ایران به هزاران سال قبل از میلاد می رسد.اولین راه تجاری بین المللی در ایران در زمان هخامنشیان به نام راه شاهی گسترش پیدا کرد که جنبه ی نظامی و ارتباطی هم داشت.بعد از این راه ،مهم ترین راه تجاری ایران را می توان جاده ابریشم نام برد که واسطه ی تجارت شرق و غرب بود. که همچنین در زمان حکومت های ایرانی و ترکی تجارت ایران به شکوفایی قابل ملاحظه ای رسید. در زمان قاجار تجارت ایران دچار تحولات اساسی شد که این تحولات تاثیر مستقیم بر روی بازار ها چه از لحاظ ظاهری و چه از لحاظ مفهومی  می گذاشت که در ادامه بررسی خواهد شد.

تعریف واژه ی بازار:

  دهخدا در لغت نامه ی خود ذکر کرده است که واژه ی بازار از واژه ی واکار گرفته شده است.این واژه در فارسی میانه به صورت وازار ،در پارتی به صورت واژار مورد استفاده بوده و به معنای محل خرید و فروش و عرضه ی کالاست. این واژه از زبان فارسی به زبان های ترکی،عثمانی و عربی راه یافته است. پرتغالی ها نیز از این واژه استفاده  کرده اند.وهمچنین این واژه وارد زبان فرانسوی هم شده است.

بازار از دوران کهن تا دوره ی ماد

پیشینه ی سکونت گاهای ایرانی که اقتصاد آن ها مبتنی بر تجارت و تولید کالا بوده به هزاران سال میرسد.از جمله مهم ترین این سکونت گاه ها می توان به تپه حسنلو،تپه زاغه،خبیص،تپه سیلک و... اشاره کرد.شهر سوخته یکی از مهم ترین سکونت گاه های تجاری زمان خود بود و 5500نفرجمعیت داشته که برای شهر های آن زمان رقم قابل توجهی است.در این شهر فضاهایی مستقل در غرب،شرق و جنوب غربی یافت شده که نشان دهنده ی استقلال و فضای تجاری در آن زمانه است و فعالیت هایی نظیر سفالگری،بافندگی،فلز کاری و...انجام می شده است.از دیگر تمدن های مهم آن زمان می توان تمدن عیلامی را نام برد.در شهر شوش کتیبه ای یافت شده که نشان میدهد این شهر دارای خیابان هایی به عرض 9 متر ،تعدادی تجارتخانه و دفتر خانه بوده است و در آن زمان مردم با بحرینیان در تجارت بودند.تمدن دیگری که از آن یاد میکنیم و مقارن با تمدن عیلامی ست سومری نام دارد که در این تمدن نخستین بازارهای خطی یافت شده است.

بازار از دوران ماد تا آغاز دوره ی اسلامی

در داستان ها و اساطیر تاریخی ما و حتی در کتب مذهبی باستانی ما،مانند وندیداد و از فضاهای تجاری و حتی ساعات کار این مکان ها هم سخن گفته شده.هخامنشیان اولین امپراطوری که توانستند تمدن های جهان را به جز یونان و چین ،تحت تسلط خود درآورند،برای کنترل تجارت در این منطقه وسیع تحت سلطه خویش سکه هایی را ضرب کردند و مالیات هایی را از تجار می گرفتند.طبق نوشته های تاریخ نگاران آن زمان ،بازار ها تبدیل به پرترددترین فضاهای شهری شده بودند و کاملا مستقل عمل می کردند.زمانی که یونیان وارد ایران شدند سعی در تغییر سیاست های هخامنشی داشتند اما به زودی دریافتند که باید از همان سیاست های پیروی کنند پس همان راه های تجاری را گسترش دادند و تعداد زیادی کاروانسرا و حمام در کنار آن ها ساختند. تحول مهمی که در دوران ساسانیان در بازار های ایران رخ داد این بود که صنف ها تشکیلات خاص خود را پیدا کردند و هر صنفی برای خویش رییس و مدیری داشت.

بازار در دوران اسلامی
در دوران اسلام شهرهای بسیاری ساخته شد مانند بغداد، در این شهرها فضاهای سربازی را به عنوان بازار در نظر می گرفتند و هر کس صبح زود بساط خود را جایی می گستراند و به فعالیت تجاری خویش مشغول می شد به عبارتی فضایی ثابت برای هر کسی وجود نداشت.این گونه بازار ها بعد ها با گسترش شهرها گسترش یافتند و دارای راسته ها و صنف های خویش شدند.  پس از قرن سوم هجری با روی کار آمدن حکومت هایی مانند طاهریان ،سامانیان اقتصاد رونق گرفت. در دوره ی غزنویان و سلجوقیان به دلیل حکومت های قدرتمند نظامی ،ایرانیان توانستند که تجارت خود را بین المللی کنند.در قرن هفتم با حمله ی مغولان به ایران ،بسیاری از شهر ها ویران و اقتصاد دچار انحطاط شد.در دوره ی ایلخانان یعنی دومین هجوم مغولان به ایران وزریران کارآمد ایرانی مانند خواجه رشید الدین وارد دستگاه حکومت شدند و البته به بهای جان خویش توانستند دوباره زمینه را برای رشد اقتصاد و فرهنگ ایرانی فراهم کنند.در دوره ی صفویان به علت امنیت ایجاد شده ، توسعه و روابط خارجی ایران موجب گسترش فعالیت های بازرگانی خارجی و در نتیجه رونق تولید انواع محصولات شد.این رونق داخلی و خارجی موجب رشد شهر نشینی و توسعه شهر نشینی می شد و بازار های شهر های بزرگ مانند اصفهان ،تبریز،قزوین،شیراز به شدت گسترش یافتند. پس از صفویه اقدامات مهمی صورت نگرفت.در دوره ی قاجاریان تهران به عنوان پایتخت کشور در این راستا به سرعت توسعه یافت.